ÖZGÜRLÜK ŞARKILARIYLA MİKİS THEODORAKİS

İnsan için özgürlükten daha zorunlu ve değerli hiçbir şey yoktur. Yiyeceğin, düşüncelerin ve huzurun olmasa bile dayanırsın. Özgürlüğün yoksa, o zaman sende yoksun demektir...Çünkü özgürlük benim her an ve her durumda sorumlu olmam hakkıdır. Özgürlük görevdir... Mikis Theodorakis`in Direnme Günlüğü(Payel Yayınevi/1974) adlı eserinde yer alan önsözü ile özgürlüğü şiar edinmiş bir  müzik ve siyaset insanından söz ediyoruz. İki yaka halkın dostluğunu perçinleme konusunda ısrarcı tutumu ile de yakından tanıdığımız müzik ve siyaset insanı Mikis Theodorakis, özgürlük ve barış okyanusunda bir yağmur damlasıdır. Müzik eserlerinde siyasal tutumunu mutlak surette yansıttığı  gibi, özellikle yerelden evrensele uzanan çeşitli türlerde yazdığı eserleri ile dünya müzik atlasında tartışmasız bir yerde durmaktadır. 

 

Mikis Theodorakis, 25 Temmuz 1925 yılında Yunanistan`ın Sakız Adası`nda dünyaya geldi. Küçük yaşlarda eğitim almamasına rağmen şarkılar bestelemeye başlamış, kurduğu bir koro ile birlikte konser verdiğinde oy yedi yaşında bir gençtir. İtalya`nın Yunanistan`a savaş açmasıyla birlikte genç yaşlarda direniş hareketlerine katılır. Yine Nazi Almanya`sının Yunanistan`ı işgal ettiği dönemlerde işgale karşı aktif tavır alır. Bu süreçte tutuklanır ve ölüm cezasına çarptırılır. Büyük bir tesadüf sonucu ölüm cezası sekteye uğrar ve yaşama tutunmaya başlar. İkinci Emperyalist Paylaşım Savaşı sonrasında Yunanistan`ın iç savaş koşullarında da tutuklanmalarla karşı karşıya kalan M. Theodorakis, Fransa`ya sürgün olarak gider. Burada yarım kalan müzik eğitimine devam eder. 1961 yılında tekrar ülkesine döndükten sonra milletvekili olarak parlamentoda yer alır. Fakat 1967 yılında albaylar darbesi(1967 ile 1974 yılları arasında Yunanistan'da iktidarı ellerinde bulunduran askeri hükümete verilen isimdir) ile tüm ülkede baskı rejimi hakim olmasından dolayı M. Theorakis`in en başta müziklerinin yasaklanmasıyla birlikte baskılarla karşı karşıya kalır. Tutukluluk ve sürgün yaşamını kaleme aldığı Direnme Günlüğü bu dönemin tanıklığı olarak değerlendirilir. Daha sonra albaylar cuntası hükümetten düşünce tekrar 1974 yılında milletvekili seçilerek parlamentodaki görevine devam eder.  Yine bu süreçte askeri rejimleri teşhir eden, özgürlüğü ifade eden eserleriyle dinleyicilerle daha fazla buluşma imkanına sahip olur. Bu dönemde önemli ses sanatçısı Maria Farantouri`yle birlikte konserlerde yer alacak ve daha sonrasında 1986 yılında kurulan Türk-Yunan Dostluk Derneği sayesinde, iki ülkenin dostluğunun gelişmesi yönünde çaba gösterecektir. Zülfü Livaneli ile 1987 yılında Güneş Topla Benim İçin adlı çalışmada birlikte yer alır. Parlamentodaki siyasi kariyerindeki son vekilliği ise 1988 yılına denk gelir, daha sonra  Yunanistan Devlet Senfoni Orkestrası ve Korosu`nun genel müzik direktörlüğünü sürdürür.

 

Müzik tarihi açısından önemli eserlerinden söz etmek gerekirse; Nikos Kazancakis`in (1883-1957) romanında esinlenerek sinemaya taşınan Zorba filminin müziklerini bestelemiştir. Özellikle sirtaki(bir Yunan halk dansı) müziği, Zorba  filmi sayesinde tanınırlığı daha bir artmıştır.  Yine 1969 yılında Costa Gavras(1933-) filmi olan Z`nin film müziklerini de bestelemiştir. Mikis Theodorakis`in en önemli besteleri içerisinde 1965 yılında Jokowos Kambannelis`in yazdığı şiirlerden oluşturduğu Mauthausen Üçlemesi adlı önemli eseri yer alır. Mauthausen Üçlemesi`nin en önemli yanı ise insanlık tarihinin unutamayacağı katliamlardan olan Yahudi soykırımını ifade eden Holokost sürecine dair bir toplama kampını anlatmış olmasıdır.

 

Mikis Theodorakis`in doksan beşinci doğum günü nedeniyle Hannover`in önemli kültür merkezlerinden biri olan Pavillon`da Özgürlük İçin Bir Hayat (Ein Leben Für Die Freiheit) adlı önemli bir etkinlik gerçekleştirildi. Etkinlik M. Theodorakis`in kaleme aldığı  yazısı, video kaydı aracılığıyla okunarak  başlanıldı. Kendi okuduğu yazısında çelişkiler yasası olan güzellik ve çirkinlik, kötü ve iyi  gibi kavramları irdeleyerek yaşamın zıtlıklar mücadelesi olduğundan söz etti. Toplumlar bu zıtlıklar içerisinde yaşarken, özellikle kötülüklere karşı mücadele yürütmesi gerektiğini vurguladı. Sonrasında tiyaro sanatçısı Rolf Becker`in okuduğu şiirlerin yanı sıra sözlü yazılmış eserlerini seslendirmek üzere piyanist Gerhard Folkerts`le birlikte mezzosoprano Julia Schilinski başarılı bir sunum gerçekleştirdiler. Etkinlikte Yannis Rittos`un şiirlerinin yanı sıra, Pablo Neruda`nın Canto General(Evrensel Şarkı) adlı şiir çalışmasından bölümler okundu. 

 

Mikis Theodorakis, klasik üslupta yazdığı bale, opera, oratoryo  müzik eserlerinin yanı sıra geleneksel ritim ve melodilere yer verdiği sayısız eser bestelediği gibi, bin civarında bestelediği şarkıdan söz edilir. Yine film müzikleri besteciliğinin yanı sıra, Türkçe`ye de çevirilmiş olan; Yapayalnız Kalacaksın Gecenin Ortasında ( Can Yayınları), Direnme Günlüğü(Payel Yayınevi), Sanatsal İnancım(Afa Yayınları)  adlı kitapları mevcuttur.  

 

Kendisi ile yapılan bir söyleşide hayatında keşkeleriniz oldu mu sorusuna verdiği cevap ilginçtir. Sorunları ve ikilemeleri koyan ben değilim, hayatın kendisidir. Eğer hayat önüme aynı sorun ve ikilemleri koysaydı, aynı kararları alacaktım ve aynı çözümleri seçecektim, der. Yine müzisyen olarak aradığı en önemli şeyin, armoni içinde yaşamak olduğunu belirtirken, müzik o`nun için hiç bir zaman kendi içinde bir son olmayıp, aksine içinde yaşadığı  şey olduğunu bildiriyor. Dünya görüşüne paralel olarak sanat felsefesinde de mümkün olanı yaratmaktan yanadır. Yine bir sözünde sizin tanklarınız var, benim şarkılarım. Ben sizden güçlüyüm, çünkü zaman silahları eskitir, şarkıları ise güçlendirir, değerlendirmesi önemlidir. Sanat görüşünde insandan, hayattan ve adil bir yaşamdan yana tutum sergilediği gibi, bu uğurda mücadele yürütmekten geri durmamıştır. 

 

Mikis Theodorakis, özgürlük ve barışa adanmış hayat hikayesinin yanı sıra, sanatındaki içten ve sevecen tutumu nedeniyle de müzikseverler için yeri hep özel kalacaktır. Yazıyı Pablo Neruda`nın bir şiiriyle bitirmek gerekirse:   

 

Ve doğacak tüm buğdaylar için barış olsun! 
Çayır çimen arayan bütün aşklar için, 
Ve bütün yaşayanlar için; 
Bütün sular, bütün topraklar için 
Barış olsun! 

 

Özden Çiçek

 

01.03.2020/ Hannover